Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-04-29, 07:00 Autor: IAR/J.Leszczyńska/dok.

Kartka z kalendarza

29 kwietnia - Dzień Męczeństwa Duchowieństwa Polskiego - ustanowiony przez Konferencję Episkopatu Polski w 2002 roku.

29 kwietnia - Dzień Solidarności Międzypokoleniowej - ustanowiony przez Komisję Europejską w 2011 roku.

29 kwietnia - Dzień Immunologii.

29 kwietnia - Międzynarodowy Dzień Tańca, obchodzony od 1982 roku w rocznicę chrztu Jeana Georgesa Noverre'a, francuskiego tancerza i choreografa w 1727 roku.
711 - Na Gibraltarze wylądowały muzułmańskie wojska pod wodzą Tarika ibn Zijada. Rozpoczął się islamski podbój Półwyspu Iberyjskiego. W siedem lat najeźdźcy - nazywani przez ludność hiszpańską Moros, to znaczy Maurowie - opanowali prawie cały półwysep. Zdobyte ziemie nazwali Al-Andalus i włączyli do kalifatu damasceńskiego. Pochód muzułmański zatrzymał dopiero król Francji Karol Młot w 732 roku w bitwie pod Poitiers, a rekonkwista trwała ponad 800 lat.

1380 - Zmarła Katarzyna ze Sieny, włoska tercjarka dominikańska, mistyczka, katolicka święta, doktor Kościoła i patronka Europy. Jest autorką "Dialogu o Bożej Opatrzności", który, ponieważ była analfabetką, podyktowała swoim uczniom. Była wspomożycielką najuboższych, wstawienniczką największych grzeszników. Urodziła się 25 marca 1347 roku.

1493 - Król Polski Jan Olbracht odebrał w Poznaniu hołd lenny od wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego Jana von Tiefena. Zgodnie z postanowieniami drugiego pokoju toruńskiego, zawartego w 1466 roku, Krzyżacy stali się lennikami Rzeczpospolitej i każdy wielki mistrz zobowiązany był do złożenia hołdu, opłacania daniny i uczestniczenia w wojnach prowadzonych przez stronę polską.

1520 - W czasie wojny polsko-krzyżackiej wojska hetmana wielkiego koronnego Mikołaja Firleja, po dwóch tygodniach oblężenia, zajęły miasto oraz zamek w Pasłęku. Dowódcy krzyżaccy podpisali akt kapitulacji. Do polskiej niewoli wzięto 300 zaciężnych żołnierzy krzyżackich. Władzę nad zdobytym Pasłękiem i zamkiem oddano w ręce nowego starosty, podkomorzego pomorskiego Achacego Czemy.

1648 - Powstanie Chmielnickiego: Początek bitwy nad Żółtymi Wodami, w której armia kozacko-tatarska pokonała wojska polskie dowodzone przez Stefana Potockiego. Do klęski wojsk polskich przyczynił się przede wszystkim błąd polskiego dowództwa polegający na podziale armii na trzy oddzielne zgrupowania pozostające w zbyt dużej odległości od siebie, co uniemożliwiło ich współpracę i wzajemne wsparcie.

1727 - Ochrzczony został Jean-Georges Noverre, francuski choreograf i reformator baletu, solista scen europejskich i twórca baletów ilustrujących znane wątki mitologii greckiej i rzymskiej. Autor prac dotyczących techniki i dramaturgii tańca. Urodził się 30 marca 1727 roku. Zmarł 19 października 1810 roku.

1775 - Urodził się Jakub Falkowski, duchowny rzymskokatolicki, pijar, pedagog i filantrop. Podczas pracy, jako nauczyciel, zainteresował się kształceniem głuchych. W 1815 roku Dyrekcja Edukacji Narodowej Księstwa Warszawskiego powierzyła mu utworzenie w Warszawie Instytutu Głuchoniemych, pierwszej w Polsce szkoły kształcącej dzieci niesłyszące. Dwa lata później otworzył instytut w dwóch pokojach Pałacu Kazimierzowskiego. Kolejna siedziba mieściła się w budynku Wizytek przy Krakowskim Przedmieściu. Dzięki składkom społecznym i własnym oszczędnościom ksiądz Jakub Falkowski wybudował w 1827 roku gmach Instytutu Głuchoniemych przy Placu Trzech Krzyży. Zmarł 2 września 1848 roku.

1785 - Urodził się Karl Drais, niemiecki wynalazca, konstruktor roweru biegowego, nazywanego od jego nazwiska "Draisine” - drezyną. Drais wynalazł też między innymi maszynkę do mielenia mięsa oraz maszynę do pisania z klawiszami. Zmarł 10 grudnia 1851 roku.

1805 - Urodził się Henri Auguste Barbier, francuski dramaturg i poeta. Pod wrażeniem wydarzeń rewolucji lipcowej napisał w 1831 roku cykl wierszy "Jambes”. Po zwycięstwie powstańców styczniowych w bitwie pod Węgrowem 3 lutego 1863 roku napisał wiersz "Atak pod Węgrowem”, w którym przyrównał atak polskich kosynierów na rosyjskie armaty do heroicznej walki Spartan pod Termopilami. Wkrótce określenie "Polskie Termopile" obiegło europejską opinię publiczną, przyczyniając się do wzbudzenia sympatii dla walki Polaków. Zmarł 14 lutego 1882 roku.

1818 - Urodził się Aleksander II Mikołajewicz, cesarz Wszechrusi, król Polski i wielki książę Finlandii w latach 1855-1881. Twórca wielu liberalnych reform, między innymi uwłaszczenia chłopów w Rosji i Królestwie Polskim. W 1867 sprzedał Alaskę Stanom Zjednoczonym za ponad siedem milionów dolarów. Zmarł 13 marca 1881 roku.

1831 - W czasie Powstania Listopadowego 280 powstańców polsko-litewskich pod dowództwem Maurycego Prozora pokonało w bitwie pod Kiejdanami pięć tysięcy żołnierzy rosyjskich pod dowództwem Nikołaja Sulimy. Powstańcy odparli cztery szturmy Rosjan próbujących zdobyć miasto. Straty powstańców wyniosły 20 zabitych i 17 rannych. Rosjanie stracili 300 zabitych i 100 rannych. Z powodu braku amunicji powstańcy wycofali się z Kiejdan.

1832 - Grupa polskich emigrantów, wśród których byli między innymi Józef Bem, Teodor Morawski, Ludwik Plater i Jan Umiński, założyła w Paryżu Towarzystwo Literackie, które od 1954 nosiło nazwę Towarzystwo Historyczno-Literackie. Prezesem został książę Adam Jerzy Czartoryski. Założyciele postawili sobie za cel "zbierać i ogłaszać materiały tyczące się dawnego Królestwa Polskiego, jego obecnego położenia lub pomyślności przyszłej, a to w widoku zachowania i ożywiania w opinii narodów współczucia, które dla Polski okazywały”. W 1838 roku powołano istniejącą do dziś Bibliotekę Polska w Paryżu.

1835 - Urodził się Cyryl Sielecki, duchowny greckokatolicki diecezji przemyskiej, ukraiński działacz społeczny i oświatowy, założyciel zgromadzeń zakonnych: Służebnic Niepokalanej Panny Maryi i Sióstr świętego Józefa Oblubieńca NMP. Walczył z plagą alkoholizmu w galicyjskich wsiach organizując bractwa trzeźwości. Z jego inicjatywy w listopadzie 1893 roku w Żużlu, w województwie lwowskim, powstała ochronka, którą uznaje się za pierwszą w Galicji ochronkę dla ukraińskich dzieci. Zmarł 28 kwietnia 1918 roku.

1848 - Wojska pruskie liczące sześć tysięcy żołnierzy pokonały 1500 powstańców wielkopolskich w bitwie pod Książem. Powstańcy skapitulowali dopiero po czwartym szturmie, w czasie którego zginął ich dowódca major Florian Dąbrowski.

1863 - Podczas powstania styczniowego liczący 500 osób oddział powstańców został rozbity w bitwie pod Brdowem przez trzykrotnie liczniejsze wojska rosyjskie. Zginęło 68 powstańców z Wielkopolski wraz z ich dowódcą Francuzem pułkownikiem Leo Youngem de Blankenheimem.

1875 - Urodził się Rafael Sabatini, włosko-brytyjski pisarz. Jest autorem między innymi powieści: "Scaramouche”, "Sokół morski” i "Kapitan Blood". Zmarł 13 lutego 1950 roku.

1880 - Urodził się Adolf Chybiński, muzykolog, historyk muzyki, pedagog, profesor Uniwersytetów: Lwowskiego i Poznańskiego. Zajmował się historią polskiej muzyki renesansowej i barokowej oraz etnografią muzyczną, badał twórczość między innymi Mikołaja Gomółki, Jana z Lublina i Jacka Różyckiego. Redaktor czasopisma "Kwartalnik Muzyczny". Zmarł 31 października 1952 roku.

1880 - Urodził się Adam Zieleńczyk, filozof i historyk filozofii, tłumacz, profesor Wolnej Wszechnicy Polskiej, nauczyciel w warszawskich gimnazjach imienia Stefana Batorego oraz Adama Mickiewicza. W 1914 roku był jednym z założycieli Instytutu Filozoficznego w Warszawie. W czasie II wojny światowej uczestniczył w akcji tajnego nauczania. 21 lipca 1943 roku został aresztowany przez Niemców wraz z żoną oraz dwoma córkami. 27 lub 28 sierpnia 1943 w ruinach getta warszawskiego Niemcy rozstrzelali ponad 90 więźniów Pawiaka podejrzewanych o żydowskie pochodzenie, w tym żonę oraz obie córki Adama Zieleńczyka. On sam prawdopodobnie również zginął w tej egzekucji, co nie zostało jednak jednoznacznie potwierdzone.

1882 - Na przedmieściach Berlina Werner von Siemens zaprezentował publicznie pierwszy na świecie trolejbus "Elektromote". Jeździł do 13 czerwca 1882 na próbnej trasie o długości 541 metrów. "Elektromote" był czterokołowym pojazdem wyposażonym w dwa silniki elektryczne, które za pomocą przekładni łańcuchowej były połączone z tylnymi kołami. Energia elektryczna była dostarczana do pojazdu przez elastyczny kabel zakończony urządzeniem zwanym oryginalnie Kontaktwagen, które składało się z ośmiu obracających się kół biegnących po sieci trakcyjnej. Po zamknięciu demonstracyjnej linii trolejbusowej trasa została zdemontowana.

1885 - Urodził się Egon Erwin Kisch, czeski i niemiecki pisarz, dziennikarz i reporter żydowskiego pochodzenia, obywatel austro-węgierski, a potem czechosłowacki, tworzący w języku niemieckim. Uznawany za jednego z najwybitniejszych reporterów w historii dziennikarstwa. Od tytułu jednego z jego zbiorów reportaży znany też, jako "szalejący reporter” ("Der rasende Reporter"). W 1913 roku ujawnił na łamach praskiego dziennika "Bohemia” aferę pułkownika Alfreda Redla, szefa sztabu generalnego VIII korpusu armii austro-węgierskiej w Pradze, który okazał się szpiegiem carskiej Rosji. Zmarł 31 marca 1948 roku.

1893 - Urodził się Harold Clayton Urey, chemik amerykański, za odkrycie deuteru laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii z 1934. Zajmował się badaniami składu izotopowego wielu pierwiastków chemicznych. Był autorem metod rozdzielania izotopów. Przyczynił się także do rozwoju prac nad bombą atomową rozdzielając izotopy uranu. Zmarł 5 stycznia 1981 roku.

1899 - Urodził się Edward Kennedy Ellington, znany jako Duke Ellington, amerykański pianista i kompozytor, uznany za jednego z największych jazzmanów świata. Zmarł 24 maja 1974 roku. 125. rocznica

1899 - (lub 1 maja 1899) La Jamais Contente - wykonany z lekkiego stopu belgijski pojazd elektryczny w kształcie torpedy - jako pierwszy na świecie pokonał barierę 100 kilometrów na godzinę. W Acheres koło Paryża kierowca wyścigowy Camille Jenatzy osiągnął prędkość 105,882 kilometrów na godzinę. Replika pojazdu znajduje się w muzeum motoryzacji w Compiegne we Francji. 125. rocznica

1901 - Urodził się Hirohito, cesarz Japonii, w latach 1926-1989. Był najdłużej panującym cesarzem w historii kraju, a także pierwszym japońskim cesarzem, który odbył podróż do Europy. Na tronie zasiadał 63 lata. W czasie II wojny światowej traktowano go, jako jednego z głównych zbrodniarzy wojennych, ale nie postawiono przed sądem ze względu na uznawaną przez Japończyków boskość jego osoby. W 1946 roku Hirohito ogłosił, że cesarz nie jest bóstwem, czym zamknął listę boskich cesarzy Japonii z dynastii panującej od VII wieku przed naszą erą. Zmarł 7 stycznia 1989 roku.

1907 - Urodził się Fred Zinnemann, amerykański reżyser filmowy pochodzenia austriacko-żydowskiego. Zdobywca czterech Oscarów za filmy: "Oto jest głowa zdrajcy", "Stąd do wieczności", "That Mothers Might Live" i "Benjy". Znany był też z takich filmów, jak: "W samo południe" i "Dzień szakala". Zmarł 14 marca 1997 roku.

1912 - Zmarł Antoni Blikle, warszawski przemysłowiec i cukiernik, który w 1869 roku otworzył - istniejącą do dziś - cukiernię i kawiarnię na Nowym Świcie w Warszawie. Urodził się 4 marca 1844 roku.

1912 - W Tuguegarao na wyspie Luzon zmierzono rekordowo wysoką temperaturę w historii Filipin i wysp południowego Pacyfiku - 42,2 stopni Celsjusza.

1913 - Gideon Sundback, amerykański przedsiębiorca pochodzenia szwedzkiego zgłosił do opatentowania zamek błyskawiczny, popularny "suwak". Wynalazek został opatentowany w 1917 roku. Wykorzystywany był pierwotnie do kombinezonów lotniczych i łączenia płótna samolotowego.

1913 - Zmarł Andreas Flocken, niemiecki przedsiębiorca i wynalazca, konstruktor czterokołowego samochodu elektrycznego w 1888 - Flocken Elektrowagen - najprawdopodobniej pierwszego elektrycznego samochodu osobowego na świecie. Urodził się 6 lutego 1845 roku.

1919 - Sejm Ustawodawczy ustanowił Narodowe Święto Trzeciego Maja dla upamiętnienia uchwalonej Konstytucji 3 Maja w 1791 roku. Po II wojnie światowej święto obchodzono do 1946 roku. Wtedy w wielu miastach doszło do demonstracji studenckich, po których komunistyczne władze Polski zabroniły publicznego świętowania 3 maja. Święto narodowe 3 maja zostało oficjalne wykreślone ustawą z 18 stycznia 1951 roku o dniach wolnych od pracy. Przywrócono je dopiero ustawą z 6 kwietnia 1990 roku. 105. rocznica

1923 - Prezydent Stanisław Wojciechowski uroczyście otworzył "Tymczasowy Port Wojenny i Schronisko dla Rybaków w Gdyni". Budowę Portu Gdynia zapoczątkowała decyzja Sejmu Ustawodawczego z 23 września 1922 roku. Pierwszy statek pełnomorski zawinął do gdyńskiego portu w sierpniu 1923 roku.

1924 - W wyniku reformy pieniężnej przeprowadzonej przez Władysława Grabskiego do obiegu wprowadzony został złoty jako waluta narodowa. Zastąpił markę polską. Nowa waluta została oparta na parytecie złota. Wartość jednego złotego ustalono na 9/31 grama, czyli około 0,29 grama czystego złota. Pieniądze produkowano w nominałach 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100 i 500 złotych. Banknoty o nominałach do 50 złotych włącznie drukowano w drukarni Banku Francuskiego w Paryżu, a wyższe - w Waterlow & Sons w Londynie. 100. rocznica

1925 - Urodziła się Colette Marchand, francuska tancerka baletowa i aktorka. Była międzynarodową gwiazdą w baletach Rolanda Petita w latach 40. i 50. Za rolę w brytyjskim filmie "Moulin Rouge” Johna Hustona z 1952 roku otrzymała nagrodę Złotego Globu i była nominowana do Oscara. Zmarła 5 czerwca 2015 roku.

1927 - Urodził się Gerard Cieślik, piłkarz, napastnik, zawodnik Ruchu Chorzów. Jest uważany za jednego z najlepszych piłkarzy w historii polskiej piłki nożnej. Zagrał w reprezentacji 45 razy strzelając 27 goli. Uczestniczył w igrzyskach olimpijskich w 1952 roku w Helsinkach. W Ruchu Chorzów występował przez blisko 15 lat, trzykrotnie zdobywając mistrzostwo Polski i raz Puchar Polski. Dwa razy był królem strzelców rozgrywek I ligi. Zmarł 3 listopada 2013 roku.

1929 - Urodził się Waldemar Kazanecki, kompozytor, pianista. Był autorem muzyki do kilkuset filmów, między innymi "Hrabiny Cosel", "Nocy i dni" oraz serialu telewizyjnego "Czarne chmury. Zmarł 21 grudnia 1991 roku. 95. rocznica

1933 - Sąd Okręgowy w Krakowie skazał na osiem lat więzienia Ritę Gorgonową, guwernantkę, pracującą u znanego lwowskiego architekta Stanisława Zaremby, oskarżoną o zamordowanie jego 17-letniej córki Lusi. Sprawa Rity Gorgonowej była jednym z najsłynniejszych procesów sądowych II RP.

1934 - Na warszawskim Okęciu, w obecności prezydenta Ignacego Mościckiego, otwarto nowy port lotniczy. Okęcie przejęło cały ruch pasażerski z lotniska zlokalizowanego na Polu Mokotowskim. 90. rocznica

1936 - Urodził się Zubin Mehta, amerykański dyrygent, pochodzenia indyjskiego, propagator muzyki XX wieku, dyrektor muzyczny Izraelskiej Orkiestry Symfonicznej w Tel Awiwie, wielokrotny dyrygent noworocznych koncertów w Wiedniu, w 2007 roku wraz z orkiestrą Teatru Muzycznego we Florencji wystąpił w Polsce.

1938 - Urodził się Klaus Voormann, niemiecki artysta, muzyk oraz producent muzyczny. Laureat dwóch nagród Grammy: za okładkę albumu "Revolver” zespołu The Beatles oraz udział w koncercie charytatywnym na rzecz Bangladeszu George'a Harrisona. Zaprojektował ponad 100 okładek płyt, książek i plakatów między innymi dla zespołów Bee Gees, Wet Wet Wet oraz Turbonegro.

1942 - Podczas lotu bojowego nad kanałem La Manche zginął major Marian Pisarek, pilot, as myśliwski, dowódca 1. Polskiego Skrzydła Myśliwskiego. Na liście Bajana figuruje na siódmej pozycji z 12 pewnymi, jednym prawdopodobnym i dwa uszkodzonymi samolotami. Urodził się 3 stycznia 1912 roku.

1943 - Z więzienia na Pawiaku wywieziono do KL Auschwitz 107 kobiet i 420 mężczyzn, wśród nich między innymi Tadeusza Borowskiego, poetę, prozaika.

1945 - Amerykańskie wojska wyzwoliły niemiecki obóz koncentracyjny w Dachau, założony 22 marca 1933 roku. Przez 12 lat hitlerowcy więzili tam około 200 tysięcy osób, z których zamordowano ponad 41 tysięcy. Wśród więzionych w Dachau znalazło się około trzech tysięcy księży katolickich, z czego ponad połowa z Polski. Według relacji amerykańskiego lekarza, który uczestniczył w wyzwalaniu Dachau - amerykańscy żołnierze, widząc pociąg śmierci zapełniony martwymi więźniami oraz ogrom okrucieństwa, jakiemu byli poddani więźniowie Dachau - zabili obecnych w obozie SS-manów, pozwalali też na akty zemsty ze strony więźniów. Zginęło wówczas około 560 strażników Dachau.

1947 - Urodziła się Stanisława Celińska, aktorka teatralna i filmowa, piosenkarka, związana z warszawskimi teatrami - Współczesnym, Studio i Dramatycznym. Twórczyni programów muzycznych i spektakli Studenckiego Teatru Satyryków. Zagrała między innymi w filmach: "Miłość ci wszystko wybaczy”, "Panny z Wilka” i "Katyń”. W ostatnich latach występowała między innymi na Koncercie dla Niepodległej w 2018, gdzie wykonała utwory "Warszawo ma" oraz "Modlitwa o pokój" oraz wzięła udział w koncercie z okazji 40 rocznicy pielgrzymki Jana Pawła do Polski, podczas którego wykonała "Inwokację” Adama Mickiewicza do muzyki Macieja Muraszki.

1948 - Najwyższy Trybunał Narodowy w Gdańsku skazał na karę śmierci Alberta Forstera, niemieckiego zbrodniarza, który w czasie okupacji zarządzał prowincją Gdańsk-Prusy Zachodnie. Albert Forster był między innymi odpowiedzialny za powstanie niemieckiego obozu koncentracyjnego Stutthof i masowe egzekucje obywateli polskich. Wyrok wykonano w lutym 1952 roku w więzieniu mokotowskim w Warszawie.

1950 - Urodził się Phillip Noyce, australijski reżyser filmowy. Jest autorem między innymi filmów: "Czas patriotów”, "Stan zagrożenia”, "Sliver”, "Kolekcjoner kości”, "Spokojny Amerykanin”, "Polowanie na króliki”, "Salt”.

1950 - Urodziła się Małgorzata Rożniatowska, aktorka teatralna i filmowa. Wielokrotnie nagradzana za rolę Anity Szaniawskiej w monodramie Remigiusza Grzeli "Uwaga - złe psy!" w reżyserii Michała Siegoczyńskiego. Grała między innymi w filmach: "300 mil do nieba”, "Faustyna”, "Pokuszenie”, "Szczęśliwego Nowego Jorku”, "Cześć Tereska” oraz w serialach telewizyjnych.

1952 - Premiera filmu "Gromada" w reżyserii Jerzego Kawalerowicza. Obraz zaliczany jest do tak zwanych produkcyjniaków - filmów, realizujących założenia poetyki realizmu socjalistycznego, poświęconych tematowi socjalistycznej przebudowy kraju. Wzory dla tego gatunku ukształtowały się w Związku Radzieckim i zostały zaszczepione na gruncie polskim wraz z proklamowaniem socrealizmu. "Gromada" opowiada o ubogiej polskiej prowincji tuż po II wojnie światowej. We wsi niepodzielną władzę sprawuje młynarz, który, jako najbogatszy gospodarz i właściciel jedynego młyna w okolicy bezwzględnie eksploatuje ubogą ludność. Główne role zagrali: Ludwik Benoit, Marian Lupa i Mieczysław Pawlikowski.

1952 - Wszedł do sprzedaży komputer IBM 701. Był to pierwszy komputer firmy IBM przeznaczony do zadań naukowych. Łącznie sprzedano 19 takich maszyn.

1953 - Urodził się Jan A. P. Kaczmarek (Jan Andrzej Paweł Kaczmarek), kompozytor muzyki filmowej. Napisał muzykę do ponad 70 filmów długometrażowych i dokumentalnych oraz do polskich i amerykańskich spektakli teatralnych. W 2005 roku otrzymał Oscara za muzykę do amerykańsko-brytyjskiego filmu "Marzyciel". Dyrektor i twórca Międzynarodowego Festiwalu Filmu i Muzyki Transatlantyk, który odbywał się w Poznaniu, Łodzi i na Śląsku. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w pracy twórczej i działalności artystycznej, za osiągnięcia w promowaniu polskiej kultury.

1955 - Powstała Filmoteka Narodowa. Do 1970 roku istniała pod nazwą Centralne Archiwum Filmowe, a następnie, do 1987, jako Filmoteka Polska. Jest jedyną instytucją w Polsce gromadzącą archiwa i zbiory związane z kinematografią polską i obcą: nagrania, opracowania, fotosy, czasopisma, druki ulotne. Prowadzi także działalność edukacyjną. Od 1 marca 2017 roku, po połączeniu z Narodowym Instytutem Audiowizualnym, jej nazwa brzmi Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny.

1957 - Urodził się Sir Daniel Day-Lewis, angielski aktor filmowy i teatralny. Zdobywca trzech Oscarów za najlepsze role pierwszoplanowe w filmach: "Moja lewa stopa", "Aż poleje się krew" i "Lincoln", nominowany łącznie sześć razy do tej nagrody. W listopadzie 2012 amerykański tygodnik "Time” nazwał go "Największym aktorem świata”. W czerwcu 2017 roku postanowił zakończyć swoją karierę aktorską.

1958 - Urodziła się Michelle Marie Pfeiffer, amerykańska aktorka i producentka filmowa, modelka. Zagrała między innymi w filmach: "Czarownicach z Eastwick", "Wspaniali Baker Boys", "Człowiek z blizną", "Tequila Sunrise" oraz "Poślubiona mafii".

1960 - Urodziła się Monika Świtaj, aktorka teatralna i filmowa. Występowała w teatrach warszawskich - Dramatycznym, Teatrze na Woli i Studio. Zagrała między innymi w filmach: "Dzieci i ryby”, "Trzy szalone zera”, "Pogoda na jutro”, "Rajska jabłoń”, "Cesarskie cięcie” oraz w serialach: "M jak miłość”, "Plebania”, "Na dobre i na złe”, "Na Wspólnej”.

1964 - Urodził się Mariusz Wilczyński, malarz, performer, scenograf, twórca filmów animowanych: "Sukces”, "Mojej mamie i sobie”, "Wśród nocnej ciszy”, "Bandyta” oraz ponad 200 wideoklipów do książek. Wykładowca animacji klasycznej w Szkole Teatralnej w Łodzi. Jest pierwszym polskim autorem filmów animowanych, który miał indywidualny, retrospektywny przegląd swoich obrazów w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku, w 2007 oraz w tym samym roku pierwszym autorem animacji z Polski, którego film wyświetlano w The National Gallery w Londynie. "The New York Times” nazwał Mariusza Wilczyńskiego „jednym z najważniejszych współczesnych twórców animacji artystycznej”. 60. rocznica

1965 - Zmarł Mieczysław Lubelski, rzeźbiarz, autor dzieł rzeźby monumentalnej, autorem pomników: Tadeusza Kościuszki w Łodzi, Poległym Saperom w Warszawie oraz Lotników Polskich na cmentarzu w Northolt w Wielkiej Brytanii. Urodził 30 grudnia 1887 roku.

1968 - Zmarł Wojciech Świętosławski, fizyk, chemik, profesor Politechniki Warszawskiej i Uniwersytetu Warszawskiego, redaktor "Roczników Chemii”, członek Polskiej Akademii Nauk, autor ponad 500 publikacji naukowych i 10 monografii, w tym podręcznika "Chemia fizyczna”. Urodził się 21 czerwca 1881 roku.

1968 - Na Broadwayu w Nowym Jorku odbyła się premiera musicalu "Hair". Osadzony jest w realiach lat sześćdziesiątych XX wieku i opisuje losy nowojorskiej komuny hippisów kontestujących wojnę wietnamską. Dzieło, uznawane za pierwszy w historii musical rockowy, wzbudzało kontrowersje tematyką i formą. Kilka utworów stało się hymnem pokoleniowym. Autorami libretta są James Rado i Gerome Ragni, a muzyki Galt MacDermot. W 1979 roku Miloš Forman nakręcił adaptację filmową "Hair".

1970 - Urodził się Paweł Deląg, aktor teatralny, telewizyjny i filmowy. Grał między innymi w filmach: "Młode wilki”, "Szamanka”, "Kiler”, "Młode wilki 1/2”, "Sezon na leszcza”, "Quo vadis”, "Haker”, "Ciemna strona Wenus”, "Chłopaki nie płaczą”, "Ja wam pokażę”, "Klucz Salamandry”.

1970 - Urodziła się Uma Thurman, amerykańska aktorka filmowa i modelka. Wystąpiła między innymi w filmach: "Niebezpieczne związki", "Pulp Fiction", "Kill Bill" oraz w serialu "Histeryczna ślepota”, za rolę, w którym uhonorowana została Złotym Globem w 2003 roku.

1972 - W południowych prowincjach Burundi wybuchło powstanie Hutu. Po stłumieniu walk wojska rządowe i paramilitarne bojówki złożone z Tutsi przystąpiły do eksterminacji co najmniej 100 tysięcy przedstawicieli elity Hutu.

1975 - Urodził się Mateusz Kusznierewicz, żeglarz, dwukrotny medalista olimpijski: zdobywca złotego medalu w Atlancie w 1996 roku i brązowego w Atenach w 2004 w klasie Finn. Jest też dwukrotnym indywidualnym mistrzem świata w klasie Finn i dwukrotnym mistrzem świata w klasie Star.

1978 - Powołano komitet założycielski Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. W skład komitetu weszli Andrzej Gwiazda, Krzysztof Wyszkowski i Antoni Sokołowski. Impulsem do powstania WZZ Wybrzeża były Wolne Związki Zawodowe Górnego Śląska założone przez Kazimierza Świtonia i Romana Kściuczka. Stawały w obronie praw robotniczych i obywatelskich.

1980 - Zmarł Alfred Hitchcock, brytyjski scenarzysta i reżyser filmowy, mistrz filmów grozy. Uważany za najlepszego brytyjskiego reżysera wszech czasów oraz jednego z najlepszych i najbardziej wpływowych reżyserów w historii kina. W filmach w sposób genialny budował napięcie wokół rozgrywających się wydarzeń. Zasłynął, jako twórca obrazów: "Rebeka", "Ptaki", "Okno na podwórze", "Psychoza”, "Oberża Jamajka”, "Intryga rodzinna”, "Północ, północny zachód”. Urodził się 13 sierpnia 1899 roku.

1982 - W kancelarii Sejmu PRL został złożony tak zwany "List czterdziestu czterech”, nazywany tak od liczby podpisanych pod nim osób. Jego sygnatariusze, sympatycy "Solidarności”, głównie z regionu jeleniogórskiego, protestowali przeciwko internowaniu i innym represjom, które spotkały działaczy NSZZ "Solidarność" po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku. Kopię listu złożono w jeleniogórskim ratuszu. List podpisali przedstawiciele różnych zawodów, między innymi architekci, nauczyciele, lekarze, ekonomiści, inżynierowie i aktorzy.

1984 - Zmarł Karol Estreicher, historyk sztuki, bibliograf, po II wojnie zasłużony w rewindykacji na terenie Niemiec. Odnalazł między innymi Ołtarz Mariacki Wita Stwosza i "Damę z gronostajem” Leonarda da Vinci. Kontynuował dzieło dziadka Karola i ojca Stanisława - "Bibliografię polską Estreichera”. Autor między innymi "Historii sztuki w zarysie" i historii Krakowa "Nie od razu Kraków zbudowano". Urodził się 4 marca 1906 roku. 40. rocznica

1985 - Sejm PRL uchwalił ustawę o Trybunale Konstytucyjnym. Formalnie Trybunał rozpoczął działalność orzeczniczą 1 stycznia 1986 roku. Pozycja i kompetencje Trybunału były ograniczone. Orzeczenia o niekonstytucyjności ustaw nie były ostateczne i mogły zostać odrzucone uchwałą Sejmu podjętą większością 2/3 głosów. Obecnie, zgodnie z konstytucją z 1997 roku, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.

1990 - Zmarł Jacek Bednarek, kontrabasista jazzowy i kompozytor, tworzył między innymi ilustracje muzyczne do spektakli Adama Hanuszkiewicza. Jest autorem muzyki do filmów Janusza Kijowskiego "Indeks" oraz "Kung-fu". Urodził się 10 maja 1944 roku.

1992 - Po uniewinnieniu przez ławę przysięgłych czterech białych policjantów, oskarżonych o brutalne pobicie w 1991 roku czarnoskórego Rodneya Kinga, w Los Angeles wybuchły kilkudniowe zamieszki, w których zginęły 53 osoby. Starcia trwały sześć dni. Zniszczono ponad tysiąc budynków, a straty materialne oszacowano na miliard dolarów. Spokój na ulicach został przywrócony dopiero po tym, jak do akcji wykroczyli członkowie Gwardii Narodowej z Kalifornii i żołnierze Piechoty Morskiej - wezwani, aby zapobiec dalszym zamieszkom, gdy lokalna policja nie była w stanie kontrolować sytuacji.

1992 - Reprezentacja Ukrainy w piłce nożnej w swym pierwszym oficjalnym meczu przegrała w Użhorodzie z Węgrami 1:3. Wcześniej zawodnicy ukraińscy grali w reprezentacji Związku Radzieckiego.

2006 - Zmarł John Kenneth Galbraith, amerykański ekonomista, pisarz i dyplomata, zwolennik interwencji państwa w procesy gospodarcze. Był doradcą ekonomicznym prezydentów, od Franklina Delano Roosevelta po Billa Clintona. Napisał prawie 50 prac naukowych - "Społeczeństwo dobrobytu. Państwo przemysłowe", "Ekonomia w perspektywie: krytyka historyczna". Urodził się 15 października 1908 roku.

2007 - Urodziła się Zofia, infantka Hiszpanii, właściwie Sofía de Todos los Santos de Borbón y Ortiz, córka króla Hiszpanii Filipa VI Burbona i królowej Letycji, druga w linii sukcesji do tronu hiszpańskiego.

2010 - Zmarła Barbara Gawdzik-Brzozowska, malarka, grafik. Była ilustratorką Wydawnictwa Literackiego i Polskiego Wydawnictwa Muzycznego. Zajmowała się też projektowaniem mody, mebli, zabawek z wełny i drewno-futrzanej biżuterii. Urodziła się 6 kwietnia 1927 roku.

2010 - Zmarł Ryszard Matuszewski, historyk literatury, krytyk literacki, eseista, tłumacz, redaktor czasopism "Nowa Kultura” i "Literatura”, kierownik działu literatury współczesnej Spółdzielni Wydawniczej "Czytelnik”, autor podręczników o polskiej literaturze. Urodził się 18 sierpnia 1914 roku.

2011 - Zmarł Waldemar Baszanowski, sztangista, czterokrotny olimpijczyk, dwukrotny mistrz olimpijski, pięciokrotny mistrz świata, sześciokrotny mistrz Europy, 24-krotny rekordzista świata. Zdobył dziewięć złotych medali mistrzostw Polski, 61 razy ustanawiał rekordy Polski. Urodził się 15 sierpnia 1935 roku.

2011 - Zmarł Włodzimierz Krzemiński, poeta i pisarz, autor tekstów radiowych i felietonów, w czasie wojny - jeniec stalagów. Autor powieści: "Trzynaście spotkań” i "Żelazne liście”, wspomnień - "Pięć lat z hakiem” i "Jednak jestem!”. Urodził się 16 kwietnia 1919 roku.

2011 - Książę William, brytyjski następca tronu, w Opactwie Westminsterskim poślubił Catherine Middleton. Obrączka panny młodej, zgodnie z tradycją z 1923 roku, została wykonana z grudki złota walijskiego podarowanej przez królową Elżbietę II. Książę William zdecydował zamiast obrączki nosić sygnet rodziny królewskiej. Transmisję telewizyjną ceremonii oglądało według szacunków około 2 miliardów ludzi na całym świecie. W Londynie zebrało się około miliona osób.

2012 - Zmarł Wiesław Chrzanowski, prawnik, żołnierz Armii Krajowej i powstaniec warszawski, profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, polityk, założyciel i pierwszy prezes Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, poseł i marszałek Sejmu, senator. Bliski współpracownik prymasa Stefana Wyszyńskiego. Kawaler Orderu Orła Białego. Urodził się 20 grudnia 1923 roku.

2016 - W Warszawie zmarł Wojciech Zagórski, aktor teatralny i filmowy. Zagrał w wielu filmach i serialach takich jak "Janosik", 'Chłopi", "Ballada o Januszku", "Konopielka", "Brunet wieczorową porą", "Pułkownik Kwiatkowski".

2017 - Zmarł Wiktor Osiatyński, prawnik, publicysta, działacz społeczny. Specjalista w zakresie prawa konstytucyjnego, historii doktryn politycznych i prawnych oraz praw człowieka, w latach 1991-1997 dyrektor Centrum Badań nad Konstytucjonalizmem w Europie Wschodniej w Chicago. W latach 90. napisał książkę o swojej walce z uzależnieniem od alkoholu, z którym zerwał na początku lat 80. Kawaler Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski. Urodził się 6 lutego 1945 roku.

2017 - W Turcji zablokowano dostęp do wszystkich wersji językowych Wikipedii.

2019 - Zmarł Wojciech Królikowski, fizyk, profesor Instytutu Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Warszawskiego, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. Zainicjował badania w zakresie teorii cząstek elementarnych w Uniwersytecie Warszawskim. Z Janem Rzewuskim podał sformułowanie relatywistycznej teorii kwantowej kilku ciał. Jest autorem modelu trzech generacji leptonów i kwarków. Urodził się 16 lipca 1926 roku. 5. rocznica

2020 - Zmarł Giacomo dalla Torre del Tempio di Sanguinetto, włoski historyk sztuki, Wielki Mistrz Zakonu Maltańskiego. Sprawował tę funkcję od 2018 do śmierci w 2020 roku. Jako naukowiec specjalizował się w archeologii chrześcijańskiej i historii sztuki, wykładał te przedmioty na Uniwersytecie La Sapienza i na Papieskim Uniwersytecie Urbaniana. Od 1985 roku należał do zakonu Maltańskiego. Urodził się 9 grudnia 1944 roku.

2021 - Zmarł Kazimierz Kord, dyrygent, wieloletni dyrektor naczelny i artystyczny Filharmonii Narodowej w Warszawie. Był jednym z najwybitniejszych polskich dyrygentów. Współpracował z czołowymi orkiestrami i teatrami muzycznymi na świecie. Realizował spektakle między innymi w Metropolitan Opera w Nowym Jorku i Covent Garden w Londynie. W 1980 roku był przewodniczącym jury podczas X Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego imienia Fryderyka Chopina. W kilku filmach fabularnych wcielił się w rolę dyrygenta, między innymi w 1997 roku zagrał jedną z głównych ról w filmie telewizyjnym Krzysztofa Zanussiego "Dusza śpiewa". Urodził się 18 listopada 1930 roku.

Zobacz także

2024-05-16, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 16 maja - Wspomnienie Świętego Andrzeja Boboli, prezbitera i męczennika, Patrona Polski, zmarłego 16 maja 1657 roku. 16 maja - Święto Straży Granicznej… » więcej 2024-05-15, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 15 maja - Międzynarodowy Dzień Rodzin, proklamowany przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w 1993 roku. 15 maja - Światowy Dzień Pamięci o Zmarłych… » więcej 2024-05-14, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 14 maja - Międzynarodowy Dzień Farmaceuty. » więcej 2024-05-13, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 13 maja - W Kościele katolickim - Święto Matki Bożej Fatimskiej, obchodzone na pamiątkę pierwszego objawienia trojgu pasterzom z Fatimy. 13 maja - Międzynarodowy… » więcej 2024-05-12, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 12 maja - Światowy Dzień Syndromu Chronicznego Zmęczenia i Zaburzeń Immunologicznych. 12 maja - Europejski Dzień Walki z Czerniakiem. 12 maja - Dzień… » więcej 2024-05-11, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 11 maja - Światowy Dzień Sprawiedliwego Handlu, obchodzony w drugą sobotę maja. 11 maja - Dzień bez Śmiecenia. 11 maja - Dzień Doradcy Podatkoweg… » więcej 2024-05-10, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 10 maja - Światowy Dzień Tocznia Układowego - mający na celu upowszechnienie wiedzy o tej chorobie autoimmunologicznej. Jest to choroba atakująca różne… » więcej 2024-05-09, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 8 i 9 maja - Czas Upamiętniający i Jednoczący Tych, Którzy Stracili Życie Podczas II Wojny Światowej, święto ustanowione przez Zgromadzenie Ogólne ONZ… » więcej 2024-05-08, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 8 maja - Międzynarodowy Dzień Zwycięstwa, obchodzony w rocznicę podpisania w Berlinie przez feldmarszałka Wilhelma Keitla aktu bezwarunkowej kapitulacji III… » więcej 2024-05-07, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 7 maja - Europejski Dzień e-Aktywności Obywatelskiej. » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »