Tym samym w rozstrzygniętej w czwartek sprawie SN orzekł o oddaleniu skargi kasacyjnej spółki dążącej do przedłużenia użytkowania wieczystego zajmowanej nieruchomości, która jest objęta roszczeniem reprywatyzacyjnym.

"Brak możliwości realizacji uprawnień wynikających z dekretu warszawskiego był krzywdzący dla całej społeczności powojennych właścicieli nieruchomości warszawskich i potrzeba uregulowania związanego z tym poczucia krzywdy uznawana jest za istotny problem społeczny i ważne zadanie, którego realizacji oczekuje się od ustawodawcy" - powiedział w uzasadnieniu wyroku sędzia SN Maciej Kowalski. Jak dodał, fakt ten wskazuje "na istnienie istotnego interesu społecznego, a nie tylko prywatnych interesów poszczególnych uprawnionych z dekretu warszawskiego".

Natomiast użytkownik wieczysty dążący w tej sprawie do przedłużenia użytkowania nieruchomości otrzymał tę nieruchomość "jedynie na minimalny ustawowy okres" 40 lat, co - jak zaznaczył sędzia - może stanowić pomocniczą okoliczność przy rozstrzygnięciu tego sporu na korzyść spadkobierców dawnych właścicieli.

Problem wyniknął w związku z pozwem, który w 2016 r. złożyła spółka będąca użytkownikiem wieczystym stołecznej kamienicy przy ul. Mokotowskiej. W pozwie domagała się ona zobowiązania m.st. Warszawy do złożenia oświadczenia o przedłużeniu użytkowania wieczystego nieruchomości co najmniej o kolejne 40 lat, do 2057 r. Poprzedni 40-letni termin użytkowania wieczystego dobiegał bowiem końca w 2017 r.

Sądy oddaliły powództwo spółki. Wskazywały m.in. na zapis Kodeksu cywilnego stanowiący, że odmowa przedłużenia użytkowania wieczystego "jest dopuszczalna tylko ze względu na ważny interes społeczny". "Ważnym interesem społecznym jest realizacja uprawnień byłych właścicieli nieruchomości, bądź ich następców prawnych, wynikających z dekretu warszawskiego" - oceniły sądy.

Do SN trafiła skarga kasacyjna spółki na takie rozstrzygnięcia, a troje sędziów tego sądu, pod przewodnictwem Dariusza Dończyka, we wrześniu 2021 r. zdecydowało o przedstawieniu powiększonemu składowi Izby Cywilnej SN zagadnienia prawnego w tej sprawie.

"Zaistniała kolizja dwóch uprawnień. Z jednej strony prawo dotychczasowego użytkownika wieczystego do przedłużenia umowy użytkowania wieczystego, a z drugiej strony uprawnienie dawnych właścicieli dekretowych wynikające z wniosku o ustanowienie własności czasowej złożonego na podstawie dekretu warszawskiego" - wskazano w uzasadnieniu tego pytania.

Jeszcze w zeszłym roku skład siedmiorga sędziów pod przewodnictwem I prezes SN Małgorzaty Manowskiej zajmując się tym zagadnieniem zdecydował o przejęciu skargi kasacyjnej do bezpośredniego rozpoznania, czyli wydania merytorycznego rozstrzygnięcia nie tylko co do problemu prawnego, ale też w odniesieniu do tej konkretnej sprawy.

W czwartek SN wydając wyrok ocenił, że nie można odmówić słuszności stanowiskom zajętym w tej sprawie przez sądy powszechne, które nie uwzględniając powództwa spółki powoływały się "na przepisy konstytucji gwarantujące ochronę praw własności i dziedziczenia oraz przepisy zmierzające do poszanowania zasady zaufania obywateli do państwa".

Jak jednak zastrzegł sędzia Kowalski każdy ewentualny analogiczny przypadek takich sporów pomiędzy dawnymi właścicielami, a użytkownikami wieczystymi, musi być rozpatrywany indywidualnie, zaś na podejmowane rozstrzygnięcia wpływ muszą mieć "konkretne okoliczności danej sprawy".

"Inaczej będzie można ocenić interes społeczny, gdy zbiegają się uprawnienia właściciela dekretowego z roszczeniem dotychczasowego użytkownika wieczystego w sytuacji, gdy wieczysty użytkownik stał się użytkownikiem budynków, a inaczej, gdy użytkownik wieczysty dokonał zabudowy. Inaczej należy też ocenić ten interes, gdy ze względu na stan techniczny budynków wieczysty użytkownik dokonał ich modernizacji, remontu lub rozbudowy" - wymieniał sędzia Kowalski. Kolejną okolicznością braną pod uwagę w takich sprawach - jak zaznaczył - może być też okres, na jaki oddano nieruchomość w użytkowanie wieczyste.

Do wyroku jeden z siedmiorga sędziów - Kamil Zaradkiewicz - zgłosił zdanie odrębne.

Przed miesiącem Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale dotyczącej reprywatyzacji orzekł, że nabywcy roszczeń wynikających z dekretu warszawskiego nie mają uprawnienia strony w sprawie administracyjnej o wydanie decyzji reprywatyzacyjnej. Uchwałę tamtą komentowano jako zakończenie procederu "handlu roszczeniami dekretowymi".

Jak jednak podkreślał pełnomocnik osób występujących z roszczeniem reprywatyzacyjnym do nieruchomości użytkowanej przez spółkę i mających w rozstrzygniętej w czwartek sprawie status interwenienta ubocznego, sprawa ta dotyczyła bezpośrednich spadkobierców dawnych właścicieli nieruchomości. (PAP)

autor: Marcin Jabłoński

mja/ par/