Propozycja nowelizacji Prawa o ustroju sądów powszechnych, który ma doprecyzować zasady delegowania sędziów i odwoływania ich z delegowania w końcu kwietnia trafiła do konsultacji i opiniowania. "Delegowanie sędziów przez ministra sprawiedliwości musi być transparentne; bez publicznej kontroli procedura ta tworzyła pole do nadużyć" - mówił wtedy PAP wiceszef MS Dariusz Mazur.

Zmiana ma na celu wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 16 listopada 2021 r., w którym zakwestionowano system delegacji sędziowskich, w tym fakt, że szef MS będący zarazem prokuratorem generalnym, może odwołać sędziego w każdym czasie i bez uzasadnienia.

"Wbrew deklaracjom z uzasadnienia projekt nie wykonuje w pełni wyroku Wielkiej Izby TSUE z 16 listopada 2021 r." - ocenił jednak w swojej opinii Wiącek.

Głównym założeniem projektu jest wymienienie w dodawanym przepisie przesłanek wskazujących, w jakich przypadkach delegowanie sędziego do innego sądu jest dopuszczalne. Ponadto projekt zakłada także m.in. wprowadzenie obowiązku uzasadnienia decyzji o odwołaniu sędziego z delegowania, jak również zapewnienie transparentności procedur związanych z delegowaniem. Ma temu służyć dodanie przepisu głoszącego: "Minister Sprawiedliwości ogłasza w Biuletynie Informacji Publicznej o każdym dokonanym przez niego delegowaniu sędziego oraz o każdym odwołaniu albo ustąpieniu z delegowania. W ogłoszeniu wskazuje się przyczyny delegowania albo odwołania".

Jak poinformowało we wtorek Biuro Rzecznika do resortu sprawiedliwości trafiła opinia RPO odnosząca się do tych propozycji.

Jak zaznaczył Wiącek projekt obecnie przewiduje wyłącznie uzasadnienie decyzji jedynie w odniesieniu do odwołania z delegowania do innego sądu - natomiast brak jest przepisu wymagającego uzasadnienia decyzji o samym delegowaniu. "Tymczasem zgodnie z orzecznictwem TSUE, nie tylko decyzja o zakończeniu delegowania, ale również decyzja dotycząca delegowania sędziego powinna być należycie uzasadniona" - zaznaczył RPO i dodał, że samo ogłoszenie w BIP o przyczynie delegowania sędziego jest niewystarczające.

"Projekt określa przesłanki delegowania sędziego, ale nie odwołania z delegacji. Sam wymóg podania uzasadnienia odwołania jest ogólnikowy i nie wynikają z niego żadne kryteria oceny zasadności odwołania" - ocenił ponadto RPO.

Zdaniem Rzecznika "samo uregulowanie kryteriów delegowania sędziów nie gwarantuje, że decyzje ministra sprawiedliwości będą w istocie rzetelne". "Gwarancją rzetelności decyzji byłoby poddanie ich kontroli sądowej" - zaznaczył Wiącek.

Dlatego, zdaniem Rzecznika, "odmowa delegacji sędziego do określonego sądu powinna następować w formie uzasadnionej decyzji z gwarancją możliwości odwołania do sądu". W przedłożonym przez MS projekcie nie przewidziano też, jak zwrócił uwagę RPO, "żadnej ścieżki odwoławczej od decyzji MS w przedmiocie odwołania z delegacji".

Po planowanych zmianach - jak wskazał RPO - sędziowie nadal nie będą mieli formalnej możliwości zgłoszenia swojej kandydatury do delegacji.

Innym problemem, na który zwrócił uwagę RPO, jest kwestia obecnego delegowania sędziów do urzędów obsługujących władzę wykonawczą i ustawodawczą, czyli na przykład resortu sprawiedliwości, Kancelarii Prezydenta RP, KPRM czy MSZ. "Rozwiązanie to rodzi ryzyko wytwarzania się nieformalnych więzów lojalności między sędzią a egzekutywą i legislatywą, które mogą podać w wątpliwość jego niezawisłość" - napisał RPO.

"Analogiczne zmiany do proponowanych powinny również zostać wprowadzone do ustawy Prawo o ustroju sądów administracyjnych. W aktualnym stanie prawnym prezes NSA przy podejmowaniu decyzji o delegowaniu sędziów WSA do NSA nie jest związany żadnymi kryteriami ani wymogiem uzasadnienia" - dodał Wiącek w kolejnej z uwag.

Zgodnie z projektem "delegowania sędziego do pełnienia obowiązków sędziego w innym sądzie będzie następowało w przypadku uzasadnionych potrzeb tego sądu". "W szczególności gdy przemawiają za tym: liczba i rodzaj spraw wpływających do sądu, stopień opanowania wpływu spraw oraz średnia wielkość referatu sędziego lub asesora sądowego w relacji do wartości tych parametrów w innych sądach, w tym przy uwzględnieniu liczby obsadzonych stanowisk sędziowskich i asesorskich, długotrwałych nieobecności sędziów i asesorów sądowych oraz planowanych zwolnień stanowisk sędziowskich w sądzie, do którego ma nastąpić delegowanie" - stanowi projekt.

Wiceminister Mazur przekonywał, że delegacje są konieczne, ponieważ realizacja naturalnych ruchów kadrowych jak awans sędziego z sądu niższego rzędu do sądu wyższego rzędu wymaga przeprowadzenia procedury, która jest czasochłonna. "A zatem wobec potrzeby, mówiąc potocznie, łatania dziur, ta procedura jest zbyt długotrwała i stąd minister, który ma za zadanie kontrolować, czy poszczególne sądy są w stanie wywiązać się ze swoich zadań, może dokonać przesunięcia sędziego, co do zasady czasowego, żeby załatać taką dziurę" - powiedział.

Zgodnie z planami rządu, przyjęcie projektu nowelizacji ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych ma nastąpić jeszcze w drugim kwartale br. (PAP)

autor: Marcin Jabłoński

mja/ godl/