Sejmowa komisja ds. Unii Europejskiej zajmowała się w środę wnioskiem dotyczącym zmian w unijnej dyrektywie z 2011 r. w sprawie zwalczania niegodziwego traktowania w celach seksualnych i wykorzystywania seksualnego dzieci oraz pornografii dziecięcej.

Konieczność przeglądu i ewentualnego wzmocnienia przepisów zwalczających wykorzystywanie seksualne dzieci i materiałów przedstawiających niegodziwe traktowanie dzieci w celach seksualnych (to określenie wprowadzono w miejsce "pornografii dziecięcej") Komisja Europejska dostrzegła w lipcu 2020 r.

Wtedy powstała unijna strategia działania w tym obszarze. Jednym z jej celów była ocena, czy dyrektywa w tej sprawie z 2011 r. spełnia swoje cele, biorąc pod uwagę zmiany społeczne i technologiczne, jakie zaszły w ostatnim dziesięcioleciu. Dwa lata później KE doszła do wniosku, że czas dokument zaktualizować m.in. uwzględniając zagrożenia związane z rozwojem technologicznym.

Prezentujący komisji ds. UE stanowisko rządu dotyczące nowelizacji wiceminister sprawiedliwości Krzysztof Śmiszek podkreślił, że Polska ma wdrożone wszystkie unijne przepisy dotyczące ochrony dzieci przed przemocą seksualną.

"Jesteśmy na początku prac nad tą dyrektywą" - podkreślił Śmiszek. "Polska zgłaszała i będzie zgłaszać pewne zastrzeżenia, ale dotyczą one raczej rozjaśnienia pewnych wątpliwości, m.in. mechanizmu odszkodowań. Na pewno nie kwestionujemy potrzeby przyjęcia tego dokumentu. Żaden kraj członkowski nie kwestionuje konieczności przyjęcia zaktualizowanych przepisów" - powiedział.

Wiceminister sprawiedliwości podkreślił, że zmiany w znacznym stopniu dotyczą ochrony dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym dzieci w internecie, w tym w darknecie.

Podczas posiedzenia sejmowej komisji ds. UE posłanka Koalicji Obywatelskiej Karolina Pawliczak, która jest sprawozdawcą w pracach nad nowelizacją dyrektywy zaznaczyła, że jej przyjęcie może spowodować konieczność dostosowania polskich przepisów kodeksu karnego odnoszącego się do przestępstw na tle seksualnym. "Warto zauważyć, że projektowana dyrektywa nie narusza polskiej polityki karnej. Wyznacza jedynie minimalne górne granice zagrożenia karą" - powiedziała.

Komisja podzieliła stanowisko rządu w sprawie poparcia projektu dyrektywy.

W opisie projektu dyrektywy KE podkreśliła, że proponowane zmiany ograniczają się do tych aspektów, w przypadku których państwa członkowskie nie są w stanie samodzielnie osiągnąć zadowalających wyników. "W szczególności należy dostosować definicje przestępstw na poziomie UE, aby osiągnąć cel, jakim jest zwalczanie niegodziwego traktowania dzieci w celach seksualnych i wykorzystywania seksualnego dzieci w wymiarze transgranicznym" - zapisano w dokumencie.

Projekt zawiera m.in. przepisy mające na celu zapewnienie, aby wszystkie państwa członkowskie uznawały za przestępstwo transmisje online na żywo z czynności niegodziwego traktowania dzieci w celach seksualnych. "Tego typu nadużycia znacznie nasiliły się w ostatnich latach i przynoszą one specyficzne wyzwania pod względem prowadzenia postępowań, ze względu na nietrwały charakter transmitowanych nadużyć i wynikający z tego brak dowodów dla organów dochodzeniowo-śledczych" - napisano w dokumencie.

Projekt dyrektywy zmienia definicję "materiału przedstawiającego niegodziwe traktowanie dzieci w celach seksualnych". Nowa ma zapewnić, aby pojęcie obejmowało zmiany technologiczne w sposób wystarczająco neutralny technologicznie i przez to dostosowywało definicję do przyszłych wyzwań. Chodzi m.in. o materiały przypominające rzeczywiste obrazy stworzone przy pomocy sztucznej inteligencji, tzw. deepfake'i.

Dyrektywa odnosi się również do ochrony ofiar. Znalazł się w niej zapis mówiący, że badania lekarskie do celów postępowania karnego, którym poddawane jest dziecko i które mogą doprowadzić do jego wtórnej traumatyzacji, będą ograniczone do niezbędnego minimum i przeprowadzane przez odpowiednio przeszkolonych specjalistów.

Przepisy projektu przewidują wzmocnienie praw ofiar i osób, które jako dzieci doświadczyły przemocy seksualnej do odszkodowania za wszelkie szkody poniesione w związku z tym przestępstwem. Również za szkody spowodowane rozpowszechnianiem w internecie materiałów o treściach seksualnych z ich udziałem.

Projektowany przepis w tej sprawie brzmi: "Państwa członkowskie zapewniają ofiarom przestępstw, o których mowa w art. 3–9 niniejszej dyrektywy, prawo do odszkodowania za wszelkie poniesione szkody. Państwa członkowskie zapewniają możliwość wystąpienia o odszkodowanie od sprawców któregokolwiek z przestępstw (...) od osób prawnych odpowiedzialnych za takie przestępstwa (...) oraz, w stosownych przypadkach, z krajowych systemów odszkodowań ustanowionych na rzecz ofiar przestępstw".

Nowelizacja przewiduje również, że państwa UE będą prowadzić kampanie informacyjne i uświadamiające na temat odczuwalnych przez całe życie konsekwencji wykorzystania seksualnego dzieci oraz o formach pomocy dla ofiar takich przestępstw.

Dokument podnosi też górny wymiar kar za podejmowanie czynności seksualnych z udziałem dziecka - do 8 lat, jeżeli dziecko nie osiągnęło wieku przyzwolenia, oraz do 4 lat jeżeli dziecko osiągnęło ten wiek. (PAP)

Autorka: Anita Karwowska

akar/ agz/